Logopedie bij dementie

Problemen in taal en/of spraak kunnen bij alle vormen van dementie voorkomen. De verschijnselen van dementie verschillen per persoon en ziekte. Bij een taalprobleem kan iemand zijn gedachten en ideeën niet meer omzetten in woorden, zinnen en/of een verhaal. Er kunnen zowel problemen zijn met het spreken als met het schrijven. Een spraakprobleem betreft alleen het spreken: klanken kunnen niet goed meer worden uitgesproken of spreken wordt onduidelijker door meer mompelend spreken. Met het erger worden van de dementie krijgt de persoon met dementie meer moeite om duidelijk te maken wat hij bedoelt en om anderen te begrijpen. Dit geeft zowel voor de persoon met dementie als de mensen om hem heen, een machteloos gevoel. Een gesprek voeren is dan vrijwel niet mogelijk. Primair progressieve afasie (PPA) vormt een aparte categorie. Bij deze vorm van dementie zijn taalproblemen de eerste signalen van de dementie.

Bij personen met dementie kunnen in alle stadia van de dementie problemen ontstaan rondom eten en drinken. Deze problemen
kunnen verschillende oorzaken hebben, zoals verminderde eetlust, het niet begrijpen hoe of waarom te eten en drinken, het niet kunnen eten door bijvoorbeeld een kauw- of slikproblemen, een droge mond of gebitsproblemen. Bij slikproblemen horen klachten als verslikken (hoesten tijdens of na het eten), moeite hebben met kauwen, het gevoel van niet kunnen wegkrijgen van eten (onaangenaam gevoel in de keel). Slikproblemen kunnen lichamelijke gevolgen hebben, zoals ongewenst gewichtsverlies of een longontsteking.

Na een eerste gesprek met de persoon met dementie en diens naaste(n) waarin de problemen rondom communicatie of slikken worden besproken, doet de logopedist onderzoek. Bij communicatieproblemen is dat een communicatieonderzoek.
Daarnaast observeert de logopedist hoe de persoon met dementie communiceert met de mensen in zijn naaste omgeving. Afhankelijk van de aard van de problematiek start een logopedische behandeling. Hierbij is alles er op gericht om de communicatie tussen de persoon met dementie en zijn naaste(n) zo goed mogelijk te laten verlopen. Indien mogelijk traint de logopedist de persoon met dementie om zich op een andere manier te uiten, bijvoorbeeld met een communicatieboek. Ook is er samenwerking met de partner of andere naaste(n), in de vorm van informatie en advies hoe zij zich kunnen aanpassen aan de communicatieve mogelijkheden van de persoon met dementie. Bij sprake van eet- en/of drinkproblemen voert de logopedist een slikonderzoek uit. Dit leidt tot eet- en drinkadviezen, met als doel verminderen van de problemen met eten en drinken (bijvoorbeeld verslikken), verbeteren van de voedingstoestand en/ of met meer plezier eten en drinken.

Bij de behandeling en begeleiding kunnen verschillende therapeuten betrokken zijn. Het is belangrijk dat zij goed met elkaar samenwerken, en dat alle therapieën goed op elkaar zijn afgestemd. Zo werkt de logopedist nauw samen met een diëtist bij
slikproblemen, met een psycholoog bij gedragsproblemen voortkomend uit communicatieproblemen en met een fysiotherapeut of ergotherapeut bij houdingsproblemen tijdens eten en drinken.